In juni 2021 is de SHZG samen met de Vrije Universiteit Amsterdam van start gegaan met een langlopend actieonderzoek naar kansengelijkheid op de gymnasia. Het doel van dit onderzoek is tweeledig: meer zicht krijgen op de huidige situatie en interventies uitvoeren en evalueren om de kansengelijkheid te vergroten. Halverwege het traject maken we een tussenbalans op. Vrijwel alle deelnemende gymnasia hebben inmiddels grote of kleine stappen gezet om kansengelijkheid te bevorderen. Tegelijkertijd is de situatie vaak complex en gaat verandering soms langzamer dan gewenst. Deelnemers zijn positief over de begeleiding van de VU/SHZG en de onderlinge uitwisseling van ‘good practices’.
Opzet actieonderzoek
We richten ons bij het onderzoek op drie thema’s:
- diversiteit van de instroom op gymnasia,
- thuisgevoel (belonging) van leerlingen en
- het verminderen van de uitstroom van leerlingen met een lagere sociaal-economische status en/of migratieachtergrond.
Omdat de animo voor dit traject groot is, werken we met twee groepen van ieder circa tien scholen. Groep 1 is in juni 2021 gestart, groep 2 in het voorjaar van 2022. Op de scholen van groep 1 hebben we inmiddels een intakegesprek gevoerd, een focusgroep-gesprek met leerlingen, ouders en medewerkers en een aantal werksessies met het onderzoeksteam van de school. De VU heeft een interne notitie geschreven met daarin een samenvatting van de wetenschappelijke literatuur over kansengelijkheid en een ‘menukaart’ met mogelijke interventies. Elke school heeft eigen keuzes gemaakt in interventies die ze willen gebruiken om de kansengelijkheid te versterken. Met de scholen van groep 2 zijn inmiddels ook intakes en focusgroep-gesprekken gevoerd. Gedurende het schooljaar hebben we online uitwisselingsbijeenkomsten georganiseerd om scholen de gelegenheid te geven ervaringen te delen en elkaar te inspireren.
Indrukken tot nu toe
Wat valt op na het eerste jaar onderzoek?
- De meeste scholen kiezen ervoor zich in eerste instantie te focussen op het versterken van het thuisgevoel onder leerlingen, soms in combinatie met interventies op de andere twee onderzoeksthema’s.
- Er is veel overlap in de huidige situatie op gymnasia, tegelijkertijd heeft elke school ook eigen specifieke aandachtspunten. Elk traject is maatwerk.
- Scholen hebben hoge ambities op het gebied van kansengelijkheid, maar ervaren ook dat er nog veel te verbeteren is.
- Er gebeurt heel veel: workshops en trainingen voor docenten, vragenlijsten onder medewerkers, leerlingen, ouders en PO-scholen, een lessenserie over discriminatie, gesprekken met oud-leerlingen, oprichten van een leerlingvereniging, inperken van betaalde schoolactiviteiten, verder inperken van de vrijwillige ouderbijdrage, starten met Talentklassen, maatjesprojecten, speciale workshops voor ouders, kenniscafés voor personeel, deelname aan het traject van de Transformatieve School, diverse culturele activiteiten en aanpassing van de instroomeisen.
- Echt werken maken van kansengelijkheid vraagt zowel concrete actie, als een gezamenlijk bewustwordingsproces. En dat laatste vraagt geduld en aandacht voor de verschillende perspectieven in de school. Het is mooi om te merken dat het ambitieniveau ook op dit vlak hoog is: kansengelijkheid is voor de deelnemers meer dan een project, het is een kijk op onderwijs die een fundamentele verandering vraagt. Stap voor stap wordt daaraan gewerkt met een groeiende groep collega’s die deze visie onderschrijft. Het goede gesprek hierover voeren met het gehele team kan een belangrijke maar ook lastige stap zijn. Bij meerdere scholen denken wij mee in het vormgeven hiervan.
- Zoals bij veel ontwikkeltrajecten in de school, merken we dat er verschillen zijn tussen scholen in tempo en slagkracht. Dat is logisch, elke school heeft een eigen dynamiek waarin gewerkt kan worden. We zien ook hier dat een actieve rol van de schoolleiding, een ontwikkelgerichte schoolcultuur en goede facilitering van het onderzoeksteam echt verschil maken.
- In enkele gevallen spelen er op een school andere urgente kwesties waardoor het actieonderzoek vertraging oploopt of zelfs even op ‘pauze’ wordt gezet. Deze scholen blijven op afstand betrokken.
- De ondersteuning vanuit de VU/SHZG bij het traject wordt gewaardeerd. De afspraken met het onderzoeksteam helpen om interventies te prioriteren of aan te scherpen en om zicht te houden op wat er al bereikt is. Ook de uitwisseling met andere scholen werkt inspirerend en motiverend.
Vervolgtraject
De komende periode werkt de eerste groep scholen verder aan hun interventies en maken we met de tweede groep plannen hiervoor. Daarnaast werkt de VU aan een publicatie over de belangrijkste bevindingen. Op 9 november 2022 organiseren we een online uitwisselingsbijeenkomst voor de deelnemende scholen. De SHZG houdt de overige zelfstandige gymnasia regelmatig op de hoogte, zodat ook zij kunnen leren van de opbrengsten van dit actieonderzoek.
Op 6 juni 2023 organiseren we een symposium Kansengelijkheid waar we resultaten delen met alle deelnemers. Ook externe geïnteresseerden zijn van harte welkom om inspiratie op te doen en bij te dragen aan dit symposium. Stuur bij belangstelling hiervoor een bericht naar info@gymnasia.nl
Eerder actieonderzoek
Voor de SHZG is het actieonderzoek een beproefde manier van werken. Thema’s die in scholen leven vertalen we -als daar voldoende belangstelling voor is- graag naar een actieonderzoek. Op basis van een theoretisch kader zetten de deelnemende scholen verschillende experimenten op. Deze worden met elkaar gedeeld en geëvalueerd. Tijdens gezamenlijke bijeenkomsten kunnen ook andere belangstellenden meer te weten komen over de opgedane inzichten en ‘best practices’.
In de afgelopen jaren zijn er actieonderzoeken uitgevoerd rondom de thema’s ‘toetsing’ en ‘motivatie’. De inzichten die dit heeft opgeleverd, delen we met alle plezier. Kijk daarvoor bij de downloads hieronder.