De Volkskrant publiceerde onze reactie op een aantal artikelen en ingezonden brieven over de diversiteit op zelfstandige gymnasia. Dat de zelfstandige gymnasia achterop lopen wat betreft diversiteit, klopt. Maar ze doen hard hun best om hun bijdrage te leveren aan meer kansengelijkheid. Het artikel is hieronder te lezen en is ook te vinden via de website van de Volkkrant.
‘Gymnasia willen een open schooltype zijn dat toegankelijk en inclusief is voor een diverse groep leerlingen. We werken aan het thuisgevoel van álle leerlingen op onze scholen, nemen waar nodig financiële drempels weg en versterken de verbinding met de samenleving om ons heen.’
Zo luidt de collectieve ambitie van de zelfstandige gymnasia, waar de rectoren afgelopen voorjaar unaniem mee hebben ingestemd tijdens een bijeenkomst van de SHZG, de koepelorganisatie van zelfstandige gymnasia. Dat er aan diversiteit nog een wereld te winnen valt, zoals oud-gymnasiast Sarah de Gruijter constateerde, realiseren gymnasia zich goed. Wegkijken is juist niet wat er gebeurt, in tegenstelling tot wat Diederik Burgersdijk veronderstelt. Kansengelijkheid en inclusie staan hoger dan ooit op de agenda van de zelfstandige gymnasia. De wens voor verandering holt misschien harder dan de praktijk, maar besef en actie zijn er wel degelijk.
Gymnasia zijn reguliere VO-scholen met een eigen plek op het kleurrijke palet van schoolsoorten. De kracht van gymnasia zit in de kleinschalige, veilige omgeving die ze bieden waar leren leuk én moeilijk mag zijn. De scholen hebben een uitgebreide ondersteuningsstructuur en breed curriculum waarvan klassieke talen een kenmerkend onderdeel zijn. Leerlingen roemen tijdens en zeker ook na hun schooltijd de prettige sfeer, de bevlogen docenten, de vele culturele activiteiten en de enorme kennis die ze hebben meegekregen. Het is een plek waar slimme kinderen worden uitgedaagd. Waar bovendien een vorm van passend onderwijs wordt gerealiseerd voor leerlingen met bijzondere eigenschappen die anders vaak tussen wal en schip belanden, zoals hoogbegaafden en leerlingen in het autistisch spectrum.
Waarom dit alles over boord gooien wanneer je er ook voor kan kiezen om het goede te behouden en te verbeteren waar nodig? Hoewel op enkele gymnasia zeker de helft van de leerlingen een migratieachtergrond heeft, is op de meeste gymnasia de leerlingpopulatie inderdaad geen afspiegeling van de bevolking, zeker niet wat betreft sociaal-economische achtergrond. Gymnasia hebben daarom de handen ineengeslagen om niet alleen ieder voor zich, maar ook als collectief te kijken hoe het beter kan. Leerlingen met vwo-potentie zijn immers in álle bevolkingsgroepen te vinden.
Er valt veel te zeggen over zaken als onderadvisering, opwaartse druk en andere maatschappelijke factoren; voor gymnasia ligt er in de eerste plaats de taak om te werken aan wat binnen de eigen invloedssfeer ligt. Daarom is de SHZG in 2020 gestart met een actieonderzoek Kansengelijkheid op gymnasia onder begeleiding van de Vrije Universiteit Amsterdam. We hebben daarin drie focusgebieden: diversiteit van de instroom vergroten, voortijdige uitstroom voorkomen en het thuisgevoel (feelings of belonging) van álle leerlingen vergroten. Vooral dit laatste is cruciaal. De 25 deelnemende gymnasia ontwikkelen interventies die passen bij de eigen context, proberen die uit en delen ervaringen met elkaar. Een greep uit deze interventies: een nieuwe leerlingvereniging gericht op culturele diversiteit, thema-avonden om ouders die minder vertrouwd zijn met het gymnasium te leren kennen en wegwijs te maken, verbetering van het taalbeleid, docenten trainen in meer cultuursensitief lesgeven, laagdrempelige huiswerkbegeleiding, leerlingpanels organiseren om beter te horen waar het schuurt, de vrijwillige ouderbijdrage verlagen en activiteiten vervangen die een gevoel van uitsluiting kunnen geven.
Dit actieonderzoek is niet het enige. Meer dan de helft van de gymnasia laat leerlingen met een gemengd havo-vwo advies toe, in het volste vertrouwen dat deze leerlingen op het gymnasium hun diploma kunnen halen. Eén gymnasium heeft een programma ontwikkeld om ook in leerjaar 3 goed te kunnen instromen. Sommige scholen richten Talentklassen in voor basisschoolleerlingen die minder bekend zijn met het gymnasium, maar er wel geschikt voor lijken. Veel gymnasia werken aan het bewustzijn over de verschillende vormen van cultureel en sociaal kapitaal onder de leerlingen. Een aantal gymnasia heeft in dat kader meegedaan met het programma De Transformatieve School.
De lijst kan ongetwijfeld worden aangevuld. Niet alles is meteen een succes en er is nog een weg te gaan, maar er is onmiskenbaar beweging. Tegelijkertijd zijn de gymnasia ervan overtuigd dat zij juíst goed kunnen bijdragen aan meer kansengelijkheid als het lukt om voor een diverse groep leerlingen de toegankelijkheid en het thuisgevoel te vergroten. Om hen het mooie onderwijs te bieden dat de gymnasia in huis hebben én met hen dit onderwijs verder te verrijken.
Pauline Scheltema, directeur SHZG (Stichting Het Zelfstandig Gymnasium)
Frank Dost, rector Gymnasium Celeanum in Zwolle en bestuursvoorzitter SHZG
Eerder verscheen ook in Het Parool een boeiende discussie over het gymnasium.